Polskie Towarzystwo Meteorytowe

 
 
Chondryty zwyczajne H4

Litera "H", od angielskiego wyrazu high = wysoki, oznacza wysoką zawartość żelaza występującego w dużej części w postaci metalicznej. Meteoryty tego typu wyraźnie przyciągają magnes i są łatwe do rozpoznania. Ich skorupa obtopieniowa jest zwykle gruzełkowata z powodu sterczących grudek metalicznego żelaza. Czwórka oznacza, że chondry wyraźnie oddzielają się od ciasta skalnego, które nie w pełni wykrystalizowało, ale minerały tych meteorytów są w równowadze chemicznej.


Abu Moharek
, Egipt, 27° 14’ N, 29° 50’ E. Podczas szukania szkliwa pustyni libijskiej, 21 października 1997 roku, znaleziono przypadkiem zwietrzały kamień (W3, S1), ważący 4500 g. Leżał na terenie pełnym innych czarnych kamieni około 300 m od wydmy Abu Moharek.
KMaG: 7,1 sc.

Avanhandava, Brazylia, 21° 28’ S, 49° 57’ W. W 1952 roku spadł meteoryt o średnicy około 30 cm, ale został rozbity i zachowało się tylko 9,33 kg.
JanW: 0,07 f.

Beaver Creek, Kanada, 51° 10’ N, 117° 20’ W. Po południu 26 maja 1893 r. spadł jeden kamień ważący ok. 31 funtów (13,7 kg).
KMaG: 0,7 fc

Bledsoe, Teksas, USA, 33° 36’ N, 103° 2’ W. W 1970 r. podczas głębokiej orki, znaleziono jeden zwietrzały kamień ważący 30,5 kg.
MPPF: 2,9 s.

Chico Hills, Nowy Meksyk, USA, 36° 0’ N, 104° 30’ W. Znaleziono w 1951 r. kamień ok. 6 kg.
JAB: 1,2 s.

Cleo Springs, Oklahoma, USA, 36° 26’ N, 98° 26’ W. Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku pewien farmer znalazł na polu pszenicy kamień ważący 24 kg i wykorzystywał go do obciążania pługa. Meteoryt jest w znacznym stopniu zwietrzały.
KMaG: 14,97 sc; WSZ: 0,9 ep.

Correo, Nowy Meksyk, USA, 34° 57’ N, 107° 10’ W. Między 7 lipca a 15 sierpnia 1979 r., ok. 40 km na zachód od Albuquerque, na terenie, gdzie wiatry wywiały glebę, G. Nelson znalazł ok. 35 fragmentów o łącznej wadze ok. 700 g.. Wszystkie miały zwietrzałą, brunatną powierzchnię. Ważyły od 1 do 50 g. Nazwany od najbliższej wioski.
JAB: 1,5 s.

Dar al Gani 741, Libia, 27° 4’ N, 16° 17’ E. W 1998 roku znaleziono kilkanaście średnio zwietrzałych kamieni (W2) ważących łącznie 20500 g.
KMaG: 7,5 ep.

Dhofar 020, Oman, 19° 2’ N, 54° 31’ E. 10 marca 2000 r. znaleziono na pustyni ponad 2000 okazów o łącznej wadze ponad 256 kg. Typ H4-5.
MStP: 120,9 cs; JanW: 73,6 s; Zea: 46 cs; GMik: 41,3 cs; JŁuW: 31 cs; KZT: 21,2 hs; ToGa: 18,0 hs; KTKUB: 9,6 cs; Muzin: 2,3 cs.

Dhofar 209, Oman, 18° 30’ N, 54° 15’ E. 14 stycznia 2001 r. znaleziono na pustyni jeden nieznacznie zwietrzały kamień (W0/1, S4) ważący 111 g.
KMaG: 27,5 fc.

Dhofar 224, Oman, 19° 10’ N, 54° 34’ E. 25 czerwca 2001 r. znaleziono na pustyni 16 zwietrzałych kamieni (W3, S1) ważących łącznie 14974 g.
MStP: 77,7 sc, 77,6 sc, 54,24 sc, 11,9 sc, 6,8 sc, 6,05 sc, 3,1 sc, 2,95 sc, 2,65 sc.

Dimmitt, Teksas, USA, 34° 35’ N, 102° 10’ W. Około roku 1942 znaleziono co najmniej 21 kamieni o łącznej wadze 13,5 kg. Możliwe, że pochodzą z tego samego spadku, co Tulia. Zbrekcjowany, zawiera okruchy H5 i LL. W kolekcji meteorytów Monninga znaleziono 364 okazy pod nazwą Dimmitt ważące razem 177 kg. Mogą one pochodzić z różnych spadków.
KMaG: 231,1 hs; OPiOA: 48,95 sc; JanW: 11,3 fs; HGwL: 6,7 s; JBaZ: 2,0 s.

Elm Creek, Kansas, USA, 38° 30’ N, 96° 12’ W. W 1906 r. wyorano bryłę 7 kg 3 mile NNE od Admire.
KMaG: 0,7 sc.

Gail, Teksas, USA, 32° 42’ N, 101° 36’ W. Niemal kompletny, zwietrzały kamień, 4,65 kg, znaleziono w 1948 r., w trzech kawałkach, na podwórzu farmy w NW rogu hrabstwa Borden, blisko dawnej osady Tredway.
KMaG: 8,0 sc.

Gobabeb, Namibia, 23° 33’ S, 15° 02’ E. W 1969 roku, na brzegu dużej piaszczystej wydmy około 8 mil SSE od Gobabeb, znaleziono kamień ważący 23 kg i trochę małych fragmentów; w sumie ok. 27 kg.
JanW: 0,80 f.

Gruver, Teksas, USA, 36° 20’ N, 101° 24’ W. W 1934 r. znaleziono kilka kamieni o łącznej wadze 11,1 kg. Kolejny okaz znaleziono w 1966 r.
RZdS: 4,7 s.

Grüneberg (Wilkanówko), Polska, 51° 56’ N, 15° 30’ E. 22 marca 1841 r, o 15:30, po detonacjach spadł koło Heinrichau kamień ważący ok. 1 kg.
MMWr: 46,4 ep.

Hammadah al Hamra 227, Libia, 28° 40’ N, 12° 39’ E. W 1997 roku znaleziono średnio zwietrzały kamień (S3, W2) ważący 1920 g. Typ H4/5.
KMaG: 6,5 ep.

Hammadah al Hamra 306, Libia, 28° 42’ N, 13° 02’ E. Zwietrzały kamień (W3, S2) ważący 378 g znaleziono 18 sierpnia 2000 roku. Typ H4/5.
WWoG: 3,4 s.

Jiddat al Harasis 009, Oman, 19° 16’ N, 56° 9’ E. 28 listopada 1999 r. znaleziono dwa meteoryty typu H4: 162 g oznaczony JaH 009 i 80 g oznaczony JaH 010. Prawdopodobnie należą do jednego spadku.
KMaG: 1,6 sc; MCiD: 1,1 ep.

Kesen, Japonia, 38° 59’ N, 141° 37’ E. Rankiem, 13 czerwca 1850 roku spadł po detonacjach kamień ważący około 135 kg.
KMaG: 0,5 fc.

Koltsovo, Rosja, 54° 45’ N, 36° 59’ E. W lipcu 2004 roku Swietłana i Stanisław Muraszow, zbierajac grzyby 2 km SSW od wsi Kolcowo, znaleźli mało zwietrzały kamień ważący 20,02 kg. Kamień leżał na skraju pola i prawdopodobnie został wyrzucony z pola podczas orki. Innych okazów nie udało się znaleźć. Wyraźnie widoczne są chondry i ich fragmenty, brak zmian szokowych (S1, W1).
KMaG: 24,14 sc.

Lone Tree, Iowa, USA, 28° 15’ N, 91° 29’ W. Orientowany, zwietrzały kamień 20,676 kg wyorał Loren Westfall około 3 mil na SW od Lone Tree, w maju 1971 r.
KMaG: 7,0 sc.

Markovka, Rosja, 52° 24’ N, 79° 48’ E. W 1967 r. wyorano kamień ważący 8,8 kg z głębokości 20 – 30 cm. Być może spadł jesienią 1966 r. W latach 1982 – 1987 znaleziono dalsze okazy, w sumie 45,4 kg.
JanW: 101,0 ep, 57,3 s, 8,0 s, 5,0 s; MCiD: 78,3 fs; JSzW: 49,0 s; KMaG: 19,0 sc; JPłB: 12 sc; JŁuW: 7,0 sc.

Mc Kenzie Draw (b), Teksas, USA, 32° 56’ N, 102° 38’ W. W 1989 r. podczas orki pod uprawę orzeszków ziemnych  znaleziono 5 kamieni. Trzy z nich przypisano do spadku (a), a dwa, ważące 2,09 kg i 0,9 kg, do spadku (b). Są one całkowicie zwietrzałe, bez metalicznego żelaza.
KMaG: 23,3 fs; OPiOA: 16,1 s.

Metsäkylä, Finlandia, 60° 39’ N, 27° 4’ E. W 1938 r. znaleziono 1 kg.
KMaG: 0,9 f.

Northwest Africa 267. Dean Bessey zakupił na targach w Denver, we wrześniu 2000 roku, ponad 1000 kamieni ważących łącznie 73,9 kg. Średnio zwietrzałe ze słabymi zmianami szokowymi (S2, W2-3).
JanW: 6,01 f; AZGR: 2,0 f.

Northwest Africa 522. Mike Farmer kupił 8 listopada 2000 roku w M’Hamid bardzo zwietrzały kamień ważący 522 g. (S2, W5).
JanW: 13,98 s.

Northwest Africa 528. Mike Farmer kupił 8 listopada 2000 roku w M’Hamid bardzo zwietrzały kamień ważący 2418 g. (S2, W6).
MPPF: 5,0 sc.

Northwest Africa 778. W 1999 roku Ahmed Pani kupił 3 kamienie o łącznej wadze 9747 g, nazywane El Mahbes.
KMaG: 56,5 ep; MCiD: 38,61 ep; AKiW: 3,6 ep; JanW: 3,30 cs; TŚcK: 1,6 ep; RITc: 1,1 s.

Ochansk, Rosja, 57° 47’ N, 55° 16’ E. 30 sierpnia 1887 r. około godz. 13 pojawił się jasny bolid, po czym nastąpiły detonacje i na wieś Tabory, koło Ochańska, spadł deszcz kamieni o łącznej wadze ok. 500 kg. Największy z nich ważył 115 kg. Okaz ważący 180 g ma porowatą skorupę, prawdopodobnie wskutek ucieczki gazów, gdy powierzchnia była stopiona.
KMaG: 12,2 s; ToGa: 4,05 f; MKGW: 2,4 fc; JŁuW: 0,88 s; JPłB: 0,63 f; TŚcK: 0,47 f; WSZ: 0,46 f; GMik: 0,40 f; Zea: 0,14 f.

Ourique, Portugalia, 37° 37’ N, 8° 17’ W. 28 grudnia 1998 r. o godz. 0.50 UT obserwowano jasny bolid zakończony głośną detonacją. Po dwóch dniach znaleziono na wiejskiej drodze eliptyczne zagłębienie 60 x 30 cm o głębokości 20 cm, w pobliżu którego, w promieniu 55 m., znaleziono fragmenty meteorytu, w sumie ok. 20 kg.
MWGUW: 26,2 ep; KMaG: 12,2 s; MKGW: 9,50 sc; MCiD: 9,0 sc; JAB: 6,3 s; HGwL: 2,6 ep.

Podgrodzie, Polska, 50° 54’ N, 21° 33’ E. W marcu 2000 roku Paweł Osowski znalazł przy pomocy wykrywacza metalu w żwirowni, 4 m pod powierzchnią, kamyk ważący 8,9 g. Meteoryt został rozbity na kilka fragmentów (największy 3 g). Jeden z nich trafił do Rainera Bartoschewitza, który sklasyfikował ten meteoryt. Średnio zwietrzały, bez zmian szokowych (S1, W2).
KMaG: 0,130 f; AJNH: 0,08 f.

Polujamki, Rosja, 52° 6’ N, 79° 42’ E. Podczas jesiennych siewów w 1971 r. traktorzysta znalazł kamień 4,5 kg. W 1974 r. znaleziono dwa dalsze okazy 7,8 kg i 1,2 kg, 300 m i 4 km od miejsca znalezienia pierwszego meteorytu. W 1986 r. w kolekcji Rosyjskiej Akademii Nauk było w sumie 24,3 kg tego meteorytu.
JanW: 55,0 ep; KMaG: 30,4 sc; KTKUB: 9,6 sc; JPłB: 8,2 s; RITc: 5,7 s; JStM: 4,6 s; KZT: 2,8 s; WSZ: 2,44 s; GMik: 2,4 ep; KBKE: 2,4 sc; AJNH: 1,4 s; RKoW: 1,0 s.

Queretaro, Meksyk, 20° 38’ N, 100° 23’ W. W 1971 r. znaleziono bardzo zwietrzały okaz ok. 5 kg w postaci pasujących do siebie fragmentów, 2 mile na północ od Queretaro City.
KMaG: 16,8 fc.

Reggane 003, Algeria, 25° 38’ N, 0° 30’ E. Podczas poszukiwań meteorytów na Saharze znaleziono w 1989 r. 2 kamienie ważące w sumie 9,5 kg.
OPiOA: 10,4 ep; MMWr: 6,6 pc, DPiW: 6,6 s; MStP: 5,25 sc; WSZ: 4,2 ep; MPPF: 3,4 f; MKoL: 2,7 s; MŚcG: 2,5 s; RPoB: 1,1 s; MWiW: 0,8 s; ŁStK: 0,7 s; KMaG: 0,11 fc.

Salaices, Meksyk, 27° 0’ N, 105° 15’ W. Meksykański farmer znalazł całkowity okaz 3,9 kg na swym polu zimą 1971 r., 6 km SW od Salaices, w obszarze rozrzutu chondrytu węglistego Allende. Pokazał go Davidowi Lange z Uniwersytetu Arizońskiego, wraz z okazami Allende, gdy ten przyjechał 9 kwietnia 1971 r. kupować meteoryty. Dalsze 39 fragmentów o łącznej wadze 20,6 kg znaleziono w 1981 r. ok. 7,2 km WSW od miejsca pierwszego znaleziska, niedaleko Pueblito de Allende.
KMaG: 60,5 ep; OPiOA: 15,46 s; JAB: 5,0 s; HGwL: 0,1 f.

San Carlos, Argentyna, 35° 32’ S, 58° 46’ W. Fragment ważący 3600 g., część większego kamienia, został znaleziony przed rokiem 1942 w majątku San Carlos.
KMaG: 5,0 sc; OPiOA: 3,2 s.

Sayh al Uhaymir 265, Oman, 20° 42’ N, 57° 11’ E. W 2002 r. znaleziono 37 zwietrzałych (W3) kamieni o łącznej wadze 6289,9 g. Sklasyfikowane jako H4-6.
BSzW: 4,45 cs.

Selma, Alabama, USA, 34° 24’ N, 87° 0’ W. W 1906 r. znaleziono zwietrzały kamień 140,6 kg.
OPiOA: 6,22 s; RITc: 5,8 s; JanW: 4,23 s; ASPF: 2,8 s, ts.

Thuathe, Lesotho, 29° 20’ S, 27° 35’ E. Bolid pędzący ze wschodu na zachód eksplodował 21 lipca 2002 roku nad Lesotho rozrzucając meteoryty na powierzchni 7,4 x 1,9 km na zachodnim skraju płaskowyżu Thuathe (lub Berea), około 12 km na wschód od stolicy Maseru. Grzmot eksplozji trwał 15 sekund i był słyszany w promieniu 100 km. Liczni świadkowie widzieli smugi dymu i „świecące obiekty” nad Lesotho i sąsiadującą częścią RPA. Wielu mieszkańców wiosek Ha Ralimo, Boquate Ha Majara i Boqate Ha Sofonia widziało kamienie spadające koło nich lub na ich domy. Ocenia się, że zebrano około 30 kg meteorytów, w tym 418 okazów ważących od 2 g do 2,4 kg, które zebrali i skatalogowali A. Ashword i D. P. Ambrose z Uniwersytetu Lesotho. Na przekrojach skała jest beżowa i jasnoszara z wyraźnymi chondrami i licznymi ziarnami metalu rozmieszczonymi niejednorodnie; na niektórych widać ciemne żyłki szokowe i brekcjową strukturę. Typ H4/5.
JanW: 21,3 cs, 14,8 cs, 14,0 cs, 7,62 cs, 2,8 cs, 1,9 ep; WWoG: 10,5 cs; KMaG: 7,9 cs; MStP: 7,07 hs, 5,2 cs; ToGa: 7,0 hs; JPłB: 4,1 ep; WSZ: 3,72 ep, 1,62 sc, 1,55 sc; KTKUB: 2,10 ep; RITc: 2,1 ep.

Travis County (b), Teksas, USA, 30° 33’ N, 97° 57’ W. W 1889 r. znaleziono pierwszy okaz 2,5 kg, a w późniejszych latach zebrano jeszcze 51 meteorytów. W 1995 r. opublikowano wyniki badań tych okazów. Stwierdzono, że są to dwa różne meteoryty: Pierwszy, oznaczony (a) składa się z 41 okazów, włącznie z pierwszym znalezionym, o łącznej wadze 175,4 kg, typu H5; drugi, oznaczony (b), składa się z 11 okazów o łącznej wadze 5,9 kg, typu H4.
KMaG: 40,1 sc; JAB: 6,7 s.

Villedieu, Francja, 47° 55’ N, 4° 21’ E. Około 1890 r. znaleziono bardzo zwietrzały kamień ok. 14 kg.
KMaG: 6,4 sc.

Vyatka (Kaigorod), Rosja, 57° 32’ N, 49° 0’ E. W 1992 r. znaleziono na brzegu rzeki Wiatki, niedaleko Sowiecka, bryłę 40 – 50 kg. 321 g trafiło do Moskwy, gdzie sklasyfikowano to, jako chondryt H4, reszta zniknęła. W następnych latach zaczęto oferować do sprzedaży fragmenty meteorytu pod nazwą Kaigorod, znalezione w okolicach Kirowa. Badania wykazały, że jest to zaginiona główna masa meteorytu Vyatka.
MMKF: 540,0 ep; MEPZG: 39,5 f; JanW: 34,0 s; MKGW: 24,8 s; JBaZ: 18,5 s; KMaG: 18,5 sc; WWoG: 18,1 sc; OPiOA: 11,4 s; JAB: 6,7 s, 4,0 f, 0,3 f; HGwL: 3,4 s; MCiD: 3,4 s; ŁODG: 0,63 f+f; AKKC: 0,3 f.

Weldona, Colorado, USA, 40° 21’ N, 103° 57’ W. W 1934 r. znaleziono kamień 27,7 kg.
KMaG: 5,2 sc; OPiOA: 3,2 s.

Wellman (c), Teksas, USA, 33° 2’ N, 102° 20’ W. W 1964 r. znaleziono liczne okazy, w sumie ponad 40 kg; największy ważył 8,4 kg.
KMaG: 25,4 sc.

Weston, Connecticut, USA, 41° 13’ N, 73° 23’ W. 14 grudnia 1807 r. pojawił sie bolid lecący z północy na południe, po czym dały się słyszeć detonacje i na obszar o długości ok. 16 km. spadły kamienie. Największy z nich, który rozpadł się na kawałki, ważył ok. 90 kg. Łącznie zebrano 150 kg. Na wieść o tym wydarzeniu amerykański prezydent, Thomas Jefferson, miał podobno powiedzieć, że łatwiej uwierzyłby, że dwaj jankescy profesorowie kłamią, niż że kamienie  spadają z nieba.
MMWr: 4,3 f+f; JanW: 1,15 f; KMaG: 0,63 f; AZGR: 0,38 fc; GMik: 0,33 f; KTKUB: 0,28 fc; JPłB: 0,08 f.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W tle: meteoryt Vyatka