Wstęp.
Meteoryty pochodzące z Księżyca są w większości fragmentami skał bazaltowych, które z wyglądu bardzo przypominają ziemskie bazalty (bazalt - masywna, szaroczarna lub ciemnoszara skała, czasami porowata, występują w niej pęcherzyki, które powstały w wyniku ucieczki gazów ze stygnącej lawy). Ich rozpoznawanie jest więc niezwykle trudne - nawet specjalistom trudno jest odróżnić bazalt księżycowy od ziemskiego bez szczegółowych badań. Wiele z meteorytów księżycowych odnaleziono na Antarktydzie, gdzie łatwo było znaleźć je na powierzchni pól lodowych. Resztę znaleziono w innym dogodnym miejscu, gdzie zwykle nie ma żadnych kamieni - na pustyni (Oman, Libia).

Księżyc.
Księżyc - jedyny naturalny satelita Ziemi, najjaśniejszy obiekt nocnego nieba. Okres obiegu wokół Ziemi - 27,322 dnia, półoś wielka orbity okołoziemskiej - 384.400km. Orbita Księżyca jest nachylona do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 5°8'43". Znaczny jej mimośród oznacza, że odległość Księżyca od Ziemi zmienia się w dużym zakresie (od 356.410 do 406.740km). Średnia prędkość Księżyca na orbicie okołoziemskiej wynosi 1,023km/s. Księżyc wywiera znaczne działanie grawitacyjne na Ziemię, z czym wiążą się przypływy i odpływy morza. Oddziaływania pływowe wyhamowały obrót Księżyca tak, że widać zawsze tylko jedną jego stronę. Masa Księżyca równa się 7,35 x 10²²kg, promień 1.738km, średnia gęstość 3,34g/cm³ (Księżyc jest 81 razy lżejszy i 3,66 razy mniejszy niż Ziemia). Oglądając z Ziemi Księżyc łatwo można wyróżnić na nim dwa rodzaje powierzchni: stosunkowo gładkie, ciemne, wulkaniczne "morza", zajmujące 17% widocznej z Ziemi tarczy Księżyca oraz księżycowe "lądy", jasne, pokryte licznymi kraterami, górzyste i pofałdowane obszary, które dominują. Księżyca nie chroni ani atmosfera, ani magnetosfera. Jego powierzchnia narażona na duże zmiany temperatury (od 400K w dzień do 110K w nocy). Wnętrze Księżyca jest stosunkowo dobrze poznane dzięki badaniom sejsmologicznym. Współczesne modele przewidują, że nad małym żelaznym jądrem (średnica 1400km) znajduje się warstwa stopionych skał o grubości 400km, nad nią płaszcz 500km okryty twardą skorupą.

Jak skały z Księżyca znalazły się na Ziemi?
Potrzebny jest oczywiście ogromny meteoryt uderzający w powierzchnię Księżyca. Aby uciec z pola grawitacyjnego Księżyca, cząstka materii musi osiągnąć prędkość 2,38km/s. Jeśli prędkość ta będzie mniejsza niż 3,5km/s meteoroid nie będzie mógł pokonać pola grawitacyjnego Ziemi i osiągnąć orbity heliocentrycznej, będzie poruszać się wtedy po zacieśniającej się orbicie geocentrycznej. Cząsteczki te po kilku dziesięcioleciach dotrą do Ziemi. Część z tych, które osiągną orbitę heliocentryczną będzie mieć zbliżenia do Ziemi. Podczas tych przybliżeń pole grawitacyjne naszej planety będzie znacznie zmieniać orbitę meteoroidów. Niektóre z nich mogą po kilku takich zbliżeniach wejść na orbitę kolizyjną z Ziemią. Czas potrzebny do zderzenia jest wtedy jednak znacznie dłuższy - dwie trzecie z nich spadnie na naszą planetę w ciągu 50 tysięcy lat, reszta - w ciągu miliona lat.

Uwaga: stan na 08.2003r., tabela nie będzie aktualizowana ze względu na dużą zmienność w spisie meteorytów księżycowych, aktualna ich lista z opisami w j.ang. znajduje się na stronie - http://meteorites.wustl.edu/lunar/moon_meteorites_list_alumina.htm   

Skąd wiemy, że te meteoryty pochodzą z Księżyca?
1.Stopień zwietrzenia. Bazalty księżycowe nie są na ogół zwietrzałe ze względu na brak wody i powietrza na Księżycu. Większość skał ziemskich jest przynajmniej częściowo zmieniona, w minerałach występują spękania i szczelinki, wypełnione czasami minerałami wtórnymi (powstałymi wskutek wietrzenia).
2.Obecność ilmenitu. Jest to związek tlenku żelaza i tytanu, który nie występuje w dużych ilościach w skałach ziemskich (do 2%). Bazalty księżycowe zawierają natomiast tyle ilmenitu, że w warunkach ziemskich takie skały byłyby traktowane jako złoża tytanu.
3.Tlenek tytanu. Bazalty księżycowe mają, w porównaniu z ziemskimi, dziesięciokrotnie więcej tlenku tytanu. Wchodzi on w skład dwóch nieznanych na Ziemi minerałów.
4.Zawartość pierwiastków. Dalszą cechą charakterystyczną bazaltów księżycowych jest niska zawartość sodu i potasu. Pierwiastki te występują w skałach ziemskich w całych procentach, zaś skałach księżycowych zaledwie w dziesiętnych, setnych bądź tysięcznych częściach procentu.

Gdzie znajduje się meteoryty księżycowe?
Do dziś znaleziono, sklasyfikowano i nadano nazwy prawie 60 meteorytom księżycowym o łącznej wadze około 10kg (08/03), ale stanowią one tylko 24 odrębne spadki. Zespół ANSMET z USA i japoński zespół NIPR odnalazły w sumie na antarktycznych polach lodowych 20 kamieni księżycowych z 12 odrębnych spadków przy całkowitej wadze 3,8kg. Większość z pozostałych kamieni księżycowych znaleźli na gorących pustyniach Afryki i Półwyspu Arabskiego zawodowi poszukiwacze meteorytów. Naukowcy wciąż dyskutują na temat rzeczywistej liczby niezależnych spadków. Na podstawie badania próbek można domyślać się, że meteoryty pustynne ze znalezisk pozaantarktycznych pochodzą z przynajmniej 12 spadków. Interesujące zagęszczenie meteorytów księżycowych występuje w Omanie na Półwyspie Arabskim na obszarze o nazwie Dhofar. Znaleziono tam ok.30 meteorytów i prawdopodobnie będą następne. Przyczyna takiego zagęszczenia na niewielkim terytorium nie została jeszcze jednoznacznie określona.      

Gdzie w Polsce można zobaczyć meteoryty księżycowe?
Według katalogu "Meteoryty w zbiorach polskich" (2001) mamy w naszym kraju okazy następujących meteorytów księżycowych: Dar al Gani 262, Dar al Gani 400 (w sierpniu 2003r. do polskich kolekcjonerów trafiły małe kawałki Dhofar 303 i Dhofar 490). Ze względu na cenę są to niestety bardzo niewielkie fragmenty o masie ułamków grama. Niektóre z nich mają zaledwie postać pyłu. Jeden egzemplarz można zobaczyć w Olsztyńskim Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym (al.Piłsudskiego 38, Olsztyn). Jest to DaG 400, waży 0,01g. W Olsztynie można też zobaczyć cztery malutkie fragmenty materii księżycowej przywiezionej przez misje Apollo - dar od prezydenta USA Richarda Nixona (w latach 1969 - 1972 misje Apollo przywiozły łącznie 382kg próbek skał księżycowych). Drugi egzemplarz DaG 400 znajduje się od niedawna w Planetarium we Fromborku (płytka o wadze 0,58g). 

Materiały źródłowe wykorzystane do przygotowania strony:
1."Meteoryty w zbiorach polskich 2001" - Andrzej S.Pilski 2001, 2."Nieziemskie skarby" - Andrzej S.Pilski 1999, "Od gwiezdnego pyłu do planet" - Harry Y.McSween 1996, 3."Słownik szkolny - Astronomia" 1994, 4.Washington University of St.Louis- Randy Korotev- http://meteorites.wustl.edu/lunar/moon_meteorites_list_alumina.htm , 5."Urania" 5/96 - "Meteoryty - okruchy planet" - Ryszard Gabryszewski, 6."Posłańcy kosmosu" - Petr Jakes 1986, 7.NASA - http://www-curator.jsc.nasa.gov/lunar/index.cfm , 8."Meteoryt" 2/03 - "W pogoni za Księżycem - wyznania lunatyka" - Norbet Classen.

Jarosław Bandurowski - Polski Serwis Meteorytów 04/2002 + późniejsze zmiany